Δευτέρα, Ιανουαρίου 28, 2013

Σχεδιαζόμενη κατάργηση υψηλών αποζημιώσεων από εφημερίδες

Στο σχέδιο νόμου "Νόμος περί ναρκωτικών και άλλες διατάξεις" που έχει κατατεθεί στη Βουλή υπάρχει το προτεινόμενο άρθρο 97, κατά το οποίο τροποποιείται ο Ν.1178/1981 περί της αστικής ευθύνης του Τύπου. Στην ουσία προτείνεται η κατάργηση των νομικά προβλεπόμενων ελάχιστων ποσών αποζημιώσεων (30.000 ευρώ για εφημερίδες Αθήνας - Θεσ/νίκης, 6.000 ευρώ για άλλες εφημερίδες και περιοδικά)

Κατά την διατύπωση της προτεινόμενης διάταξης:

"Η κατά το άρθρο 932 του Αστικού Κώδικα χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης του αδικηθέντος από τις προβλεπόμενες στην προηγούμενη παράγραφο πράξεις ορίζεται, εφόσον αυτές τελέστηκαν δια του τύπου, κατά την κρίση του δικαστή, αφού λάβει υπόψη τα πραγματικά περιστατικά που τέθηκαν ενώπιόν του, όπως τον βαθμό του πταίσματος του υποχρέου σε αποζημίωση, το είδος, την βαρύτητα της προσβολής, την έκταση και τον βαθμό  της προσβολής, την ηλικία του δικαιούχου και την κοινωνική και οικονομική κατάσταση των μερών, με την οποία συνεκτιμάται και το τυχόν συντρέχον πταίσμα του δικαιούχου."

Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του νομοσχεδίου, η κατάργηση των ελάχιστων ποσών χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης που προβλέπονται σήμερα από τον Ν.1178 σχετίζεται με την απόφαση 6/2011 της Ολομέλειας του Αρείου Πάγου, όσον αφορά την αρχή της αναλογικότητας. Σύμφωνα με την σημερινή ισχύουσα παρ. 2 του Ν.1178, η χρηματική ικανοποίηση που επιδικάζεται κατά την κρίση του δικαστή πρέπει να είναι 

"όχι κατώτερη των δέκα εκατομμυρίων (10.000.000) δραχμών για τις ΗμερήσιεςΕφημερίδες Αθηνών και Θεσσαλονίκης, καθώς και για τα περιοδικά που κυκλοφορούν μέσω των Πρακτορείων Εφημερίδων και των δύο εκατομμυρίων(2.000.000) δραχμών για τις άλλες εφημέριδες ή περιοδικά, εκτός αν ζητήθηκε από τον ενάγοντα μικρότερο ποσό και αυτό ανεξάρτητα από την απαίτηση προς αποζημίωση για περιουσική ζημία".

Η θέσπιση των κατώτατων ορίων των χρηματικών ικανοποιήσεων, σύμφωνα με την βιβλιογραφία οφειλόταν στο γεγονός ότι οι δικαστές υπήρξαν ιδιαίτερα διστακτικοί στην επιδίκαση επαρκών χρηματικών ικανοποιήσεων. Από την άλλη πλευρά, στην νομολογία οι δικαστές είχαν ήδη ξεπεράσει την διατύπωση του νόμου και επιδίκαζαν χαμηλότερες αποζημιώσεις. 

Η προτεινόμενη διάταξη προβλέπει ένα περίγραμμα για τα στοιχεία που θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη το δικαστήριο κατά την επιμέτρηση της αποζημίωσης. Ξενίζει η αναφορά στον "βαθμό του πταίσματος του υποχρέου", αφού η παρ. 1 του Ν.1178 θεσπίζει αντικειμενική ευθύνη για τον ιδιοκτήτη του μέσου (και πταισματική ευθύνη για συντάκτες κλπ), οπότε ο βαθμός του πταίσματος θα έπρεπε να είναι αδιάφορος για τους ιδιοκτήτες. Επίσης η "ηλικία" του δικαιούχου δεν είναι ευχερώς αντιληπτό σε τι θα συμβάλλει στην διαμόρφωση της δικανικής κρίσης περί του ύψους της αποζημίωσης και προκαλεί συνειρμούς αθέμιτης διακριτικής μεταχείρισης με βάση την ηλικία. 



Ευρωπαϊκή Ημέρα Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων 2013

Μήνυμα για την Ημέρα Προστασίας Δεδομένων 2013


Κυριακή, Ιανουαρίου 27, 2013

Τροπολογία για δημοσιοποίηση στοιχείων κατηγορουμένων

Το Υπουργείο Δικαιοσύνης προτείνει μια τροποποίηση της διάταξης για την δημοσιοποίηση με εισαγγελική πράξη των στοιχείων κατηγορουμένων. Πρόκειται για το άρθρο 78 στο Σχέδιο Νόμου "Νόμος περί ναρκωτικών και άλλες διατάξεις". Κατά βάση διατηρείται το άρθρο 2 (β) του Ν.2472/1997 που ορίζει ότι ο αρμόδιος εισαγγελέας μπορεί να δημοσιοποιεί τα σχετικά με την ποινική δίωξη δεδομένα των κατηγορουμένων, αλλά προστίθενται τρία ακόμη στοιχεία: 

α) η εισαγγελική διάταξη πρέπει να είναι ειδικώς και πλήρως αιτιολογημένη,

β) να προσδιορίζει τον τρόπο της δημοσιοποίησης και το χρονικό διάστημα που θα διαρκέσει και 

γ) εντός δύο (2) ημερών από την γνωστοποίηση της διάταξης, το υποκείμενο των δεδομένων μπορεί να προσφύγει στον προϊστάμενο την εισαγγελίας, ο οποίος οφείλει να αποφασίσει εντός δύο (2) ημερών εάν θα γίνει η δημοσιοποίηση ή όχι. 

Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση: 

"Το ζήτημα της δημοσιοποίησης δεδομένων των κατηγορουμένων ήλθε προσφάτως στην επικαιρότητα με αφορμή τη δημοσιοποίηση της εικόνας και των στοιχείων των οροθετικών υποδίκων. Με το άρθρο 9 του Συντάγματος [σ.σ. προφανώς εννοεί το άρθρο του Συντάγματος], κατοχυρώνεται το δικαίωμα του ατόμου στην προστασία των προσωπικών του δεδομένων του [sic]. To δικαίωμα αυτό διέπεται [sic] και από την αρχή της αναλογικότητας. Ως εκ τούτου η δημοσιοποίηση δεδομένων ενός προσώπου σχετικά με ποινικές διώξεις ή καταδίκες ή άλλα προσωπικά δεδομένα [σ.σ. γιατί "άλλα προσωπικά δεδομένα", σε μια διάταξη που αφορά μόνο ποινικές διώξεις ή καταδίκες;;;] και δη ευαίσθητα δεν μπορεί παρά να γίνεται με τον αναγκαίο περιορισμό των δυσμενών συνεπειών της δημοσιοποίησης και για αυτό με την αναγκαία ουσιαστική και δικονομική θωράκιση των διαδικασιών δημοσιοποίησης". 

Η τροπολογία ακολουθεί ακριβώς τα τρία σημεία τροποποίησης που είχε υποδείξει η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων στην απόφαση 128/2012 που εκδόθηκε ύστερα από την καταγγελία ΜΚΟ για την δημοσιοποίηση των στοιχείων των οροθετικών.

Διαφωνώ με την προτεινόμενη διάταξη, γιατί μπορεί να παρέχει ορισμένες διασφαλίσεις ώστε να ακουστούν και τα επιχειρήματα του ατόμου (σήμερα είναι μια μονομερής εισαγγελική διάταξη), αλλά, αφενός η δημοσιοποίηση πρέπει να είναι έσχατο μέσο για την προστασία της κοινωνίας (άρα εφόσον μιλάμε για κρατούμενους θα έπρεπε να απαγορεύεται ρητά, καθώς η κράτηση είναι ήδη έσχατο μέσο) κι αφετέρου θεωρώ ότι ο προϊστάμενος της εισαγγελίας δεν διαθέτει την απαραίτητη απόσταση από τον εισαγγελέα που θα εκδώσει την αρχική διάταξη, ώστε να έχουμε μια πλήρη επαρκή εγγύηση ανεξάρτητης κρίσης. Update: όπως επισημαίνει και η Ηλέκτρα-Λήδα Κούτρα, η εισαγγελία είναι ενιαία αρχή, οπότε δεν νοείται "προσφυγη" στον προϊστάμενο της!

Όταν είχα εκπροσωπήσει τις ΜΚΟ που προσέφυγαν στην Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων υποστήριξα ότι τέτοιου είδους αποφάσεις δεν μπορεί να λαμβάνονται χωρίς την γνώμη της ανεξάρτητης αρχής. Το άρθρο 9Α του Συντάγματος, το οποίο ούτε στην αιτιολογική έκθεση δεν το έγραψε σωστά το Υπουργείο, προβλέπει ότι η προστασία δεδομενων διασφαλίζεται από ανεξάρτητη αρχή, ενώ το άρθρο 101Α του Συντάγματος ορίζει με ποιους τρόπους αναδεικνύονται οι κατά Σύνταγμα "ανεξάρτητες αρχές": κοινοβουλευτικά, από την διάσκεψη των προέδρων της Βουλής, με ομοφωνία ή πλειοψηφία των 4/5. Επομένως οι εισαγγελείς δεν αποτελούν "ανεξάρτητες αρχές" κατά την έννοια των άρθρων 9Α και 101Α του Συντάγματος. Είναι μεν λειτουργοί με προσωπική και λειτουργική ανεξαρτησία, αλλά δεν είναι ανεξάρτητες αρχές. Σε μια ποινική προδικασία τους ενδιαφέρει η διερεύνηση των στοιχείων, τα οποία οι ίδιοι επεξεργάζονται. Δεν μπορείς να είσαι ταυτόχρονα και υπεύθυνος επεξεργασίας δεδομένων και ανεξάρτητος ελεγκτής του εαυτού σου

Η διάταξη θα έπρεπε να προβλέπει την λήψη προηγούμενης γνωμοδότησης της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα πριν την έκδοση της διάταξης για δημοσιοποίηση. Και δεν θα υπάρχει καμία "παραβίαση της διάκρισης των λειτουργιών", καθώς η διάκριση των λειτουργιών αφορά την δικαστική λειτουργία, η οποία κατά το άρθρο 26 παρ. 3 απονέμεται από "τα δικαστήρια", τα οποία κατά το άρθρο 87 συγκροτούνται από "τακτικούς δικαστές". Επομένως, η γνωμοδότηση της Αρχής δεν θα συνιστά παρέμβαση στο έργο της "δικαιοσύνης" όταν επικουρεί ως ανεξάρτητο μέρος το έργο του εισαγγελέως, ο οποίος δεν είναι ούτε "δικαστήριο", ούτε "τακτικός δικαστής". 

Διαφορετικά, εάν δηλαδή η διάταξη νομοθετηθεί ως έχει στο σχέδιο νόμου, απολύτως τίποτε δεν εγγυάται ότι θα αποφευχθεί η ίδια ακριβώς καταπάτηση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, όπως αυτή που ζήσαμε τον περασμένο Μάιο με τα πρόσωπα των οροθετικών γυναικών και τα πλήρη στοιχεία τους να κυκλοφορούν στο Διαδίκτυο, χωρίς κανείς να έχει λογοδοτήσει για αυτή την βαρβαρότητα, παρά την δικαστική αθώωση ορισμένων από αυτές. Εάν αφεθεί στους εισαγγελείς η αρμοδιότητα του "αυτοελέγχου" της δημοσιοποίησης δεν θα πρόκειται τελικά για πρόσθετες εγγυήσεις, αλλά για καθαρή νομοθετική κοροϊδία. 

Ακόμη κι αν δεν ακολουθήσει ο νομοθέτης αυτή την κατεύθυνση, θα υποχρεωθεί πολύ σύντομα να το κάνει:  η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δώσει από πέρσι στην δημοσιότητα ένα σχέδιο Οδηγίας "για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα από αρμόδιες αρχές για τους σκοπούς της πρόληψης, διερεύνησης, ανίχνευσης ή δίωξης ποινικών αδικημάτων ή της εκτέλεσης ποινικών κυρώσεων, και για την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών." Στα άρθρα 25 και 26 αυτής της Οδηγίας προβλέπεται ότι ο υπεύθυνος επεξεργασίας υποχρεώνεται σε συνεργασία με την Αρχή Προστασίας Δεδομένων. Συνεπώς, θα ήταν σοφότερο ο Έλληνας νομοθέτης να ακολουθήσει την τάση και να ορίσει ότι η εισαγγελική διάταξη δημοσιοποίησης των δεδομένων σε αυτές τις περιπτώσεις προϋποθέτει την γνωμοδότηση της Αρχής.


Σάββατο, Ιανουαρίου 26, 2013

Κινηματογράφος: Lincoln



"Congress must never declare equal those who God created unequal".

Aυτή η φράση αποτελεί το βασικό επιχείρημα των βουλευτών του Κοινοβουλίου των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής που αντιτάσσονταν στην προτεινόμενη τροπολογία του Συντάγματος για την κατάργηση της δουλειάς - μια αναθεώρηση που προώθησε και πέτυχε ο Α. Λίνκολν, σηματοδοτώντας το τέλος του εμφυλίου πολέμου των Βορείων και Νοτίων. Μια οικονομία που είχε βασιστεί στην σκλαβιά έδινε την τελευταία της μάχη για να αποτρέψει την απελευθέρωση των δούλων, επικαλούμενη το θείο. Ο Α.Λίνκολν έδωσε έναν αγώνα, όχι πάντα διαφανή, προκειμένου να εξασφαλιστεί η αυξημένη πλειοψηφία που απαιτείται για την συνταγματική αναθεώρηση. Στο τέλος - κι ελπίζω να μην κατηγορηθώ για spoiler - ναι, η τροπολογία ψηφίζεται οριακά και η απαγόρευση της δουλείας κατοχυρώνεται στο Σύνταγμα των Η.Π.Α.

Η ταινία είναι ασήμαντη κινηματογραφικά, καθώς εμμένει στον στείρο ακαδημαϊσμό, στον οποίο προσφεύγει ο Σπίλμπεργκ όταν "στρατεύεται" πολιτικά ή όταν βάζει στόχο να πάρει Όσκαρ. Δεν υπάρχει ούτε ένα εύρημα για τα προσχήματα, όπως ήταν λ.χ. το κοριτσάκι με το κόκκινο παλτό στην Λίστα του Σίντλερ. Το φωτοστέφανο ακολουθεί κυριολεκτικά τον Ντάνιελ Ντέι Λούις οπουδήποτε κι αν βρίσκεται, ακόμη κι όταν λέει ένα σιχαμερό αστείο. Υπάρχει μια μπανάλ τελειότητα και μια εξόφθαλμη "επικαιροποίηση" του θέματος, χωρίς όμως να συνοδεύεται από μια σύγχρονη εμβάθυνση ή ματιά. Από την αρχή η ταινία θέλει να μιλήσει για το σήμερα, αλλά χρησιμοποιεί μόνο τα υλικά του χθες.

Παρ' όλ' αυτά, υπάρχουν δύο σημαντικά θέματα για περισυλλογή, τα οποία αφορούν την ίδια την φύση της δημοκρατίας. Το πρώτο είναι ο πολιτικός τρόπος με τον οποίο συγκροτείται μια αυξημένη πλειοψηφία των 2/3 ενός σώματος αντιπροσώπων και το δεύτερο είναι τί γίνεται όταν αυτό το σώμα καλείται να αποφασίσει για την τύχη ανθρώπων που δεν έχουν συμμετάσχει στην διαδικασία ανάδειξής του, δηλαδή στις εκλογές ή στον σχετικό δημόσιο διάλογο. 

Η απαίτηση για αυξημένη πλειοψηφία προβλέπεται από καταστατικούς χάρτες και κανονιστικά κείμενα όταν επίκειται η λήψη απόφασης για μια δομική αλλαγή που επιβάλλεται να αποτυπώνει μια ευρεία συναίνεση. Η συναίνεση αυτή εξασφαλίζεται όταν  το πλήθος των απαιτούμενων ψήφων διαπερνά τους αυτοματισμούς της κομματικής πειθαρχίας και τα στεγανά των πολιτικών παρατάξεων. Τέτοιες συναινέσεις αφορούν θεμελιώδη ζητήματα, τα οποία συνδέονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο με την ίδια την καταστατική εξέλιξη του πολιτεύματος. Η ταινία εστιάζει στο γεγονός ότι οι ευρείες πλειοψηφίες σε συγκρουσιακά περιβάλλοντα, όπως είναι το Κογκρέσσο, οικοδομούνται σε εξαιρετικά δυσχερείς συνθήκες και δεν προκύπτουν μόνο από τον δημόσιο διάλογο, αλλά προϋποθέτουν ζυμώσεις, συνεννοήσεις, ακόμη κι επιστράτευση αθέμιτων μεθόδων (λ.χ. ανταλλάγματα, εκβιασμοί ή "ρουσφέτια") για την εξυπηρέτηση ενός υπέρτερου καταστατικού στόχου. Μια άλλη παρατήρηση είναι ότι στα μεγάλα θεσμικά ζητήματα, στα οποία συνήθως απαιτείται ευρεία συναίνεση, η πρόσθετη δυσχέρεια είναι οι εσωτερικές αντιστάσεις των αντίπαλων παρατάξεων. Οι "τάσεις" εντός των παρατάξεων είναι εκείνες που θα αντισταθούν ή θα προωθήσουν την συμφωνία ή την διαφωνία, πολύ περισσότερο ίσως από την επίσημη έκφραση των παρατάξεων. Σε ένα σύστημα κάθετου διαχωρισμού των τριών κρατικών λειτουργιών, όπως αυτό που προβλέπει το Σύνταγμα των Η.Π.Α., η δημόσια ή  παρασκηνιακή επιρροή του Προέδρου -ο οποίος φυσικά δεν είναι μέλος του κοινοβουλίου και δεν μπορεί να πάρει μέρος στα σχετικά debates- είναι σημαντική, αλλά όχι και καθοριστική. Ο Πρόεδρος πρέπει να κινηθεί με όχι και τόσο διαφανείς ή δεοντολογικούς όρους, προκειμένου να εξασφαλιστεί η αυξημένη πλειοψηφία, οπότε το ζήτημα που επανέρχεται είναι εάν ο υπέρτερος καταστατικός στόχος επιτρέπει τέτοιες παρεκβάσεις.

Όταν το ζήτημα είναι η απαγόρευση της δουλείας, αναρωτιέται κανείς αν επιτρέπονταν σε έναν πρόεδρο να έχει αναστολές για τον τρόπο με τον οποίο θα εξασφάλιζε την πλειοψηφία. Αλλά το "αυτονόητο" της κατάργησης της σκλαβιάς αφορά το σήμερα, όχι το τότε. Μια Αμερική βαθύτατα συντηρητική, θρησκόληπτη, με την σκλαβιά να αποτελεί βασικό μοχλό της οικονομίας, με τις γυναίκες χωρίς πολιτικά (ή και ανθρώπινα) δικαιώματα, με εκατόμβες θυμάτων σε εμφύλιες συρράξεις, δεν είναι η Αμερική ή η Ευρώπη του σήμερα. Ταυτόχρονα όμως, εντυπωσιάζει η αντιστοιχία των επιχειρημάτων σε παρόμοια θεσμικά debates που αφορούν ανθρώπινα δικαιώματα: ενώ η επιστήμη έχει τοποθετηθεί, η τεχνολογία έχει εξελιχθεί, η ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης έχει εμπεδωθεί και οι πολεμικές συρράξεις δεν αποτελούν καθημερινότητα για τις δυτικές κοινωνίες, ευρείες κατηγορίες πληθυσμού στερούνται θεμελιώδη αστικά, πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα. Προφανώς το ιστορικό context  δεν είναι το ίδιο, αλλά οι απαγορευτικές προκαταλήψεις εξακολουθούν να υπάρχουν. Οι μετανάστες είναι πολύ χρήσιμοι σε μια ανθούσα παραοικονομία, οι Ρομά είναι πολύ ενοχλητικοί για να τους ανεχομαστε στον αστικό ιστό,  οι lgbt είναι πολύ επικίνδυνα πρότυπα για τα παιδιά, οι θρησκείες απειλούν την συνοχή του έθνους και προκαλούν την οργή του Θεού, με τη βοήθεια του οποίου θα βγούμε από την Κρίση. Για όλα αυτά τα θέματα όμως  αποφασίζουν τα μέλη ενός κοινοβουλίου που δεν είναι ούτε μετανάστες, ούτε Ρομά, ούτε lgbt, ούτε "αλλόθρησκοι". Δηλαδή θα αποφασίσουν άλλοι για την ζωή των άλλων, τους οποίους δεν εκπροσωπούν, αλλά ούτε καν τους καλούν για να τους ακούσουν. Αυτό έγινε και στην ιστορία της ταινίας: αποφάσισαν ελεύθεροι πολίτες για το μέλλον των σκλάβων. Η ετερονομία αυτή δεν νομίζω ότι θεραπεύεται με την αυξημένη πλειοψηφία ή ακόμη και με την ομοφωνία. Όταν κρίνεται το μέλλον ενός ατόμου χωρίς το ίδιο το άτομο να  έχει λόγο στην συνδιαμόρφωση της απόφασης, δεν μπορούμε να μιλάμε για δημοκρατική διαδικασία, τουλάχιστον ως προς την αντιπροσωπευτική πτυχή της. Γι' αυτό η πρόσκληση σε προηγούμενη ακρόαση αποτελεί ακρογωνιαία λίθο σε κάθε σύγχρονο πολίτευμα, αναπόσπαστο στοιχείο μιας γνήσια δημοκρατικής διαδικασίας, χωρις αποκλεισμούς. Αφού ο "άλλος" δεν εκπροσωπείται, πρέπει τουλάχιστον να ακουστεί.

Μια πολιτική ταινία συχνα θα είναι καλλιτεχνικά αδιάφορη ή απροκάλυπτα στρατευμένη, αλλά ταυτόχρονα μπορεί να προκαλεί έναν ενδιαφέροντα διάλογο ή να συμβάλλει σε μια σχετική αναζήτηση. Αυτό δεν αποτελεί βέβαια κανένα ιδιαίτερο κατόρθωμα, αφού είναι  σχεδόν αναπόφευκτο όταν το ίδιο το έργο είναι "διδακτικό" και, τελικά, βαρετό.


To νομοσχέδιο για την ισότητα στον γάμο

 Το νομοσχέδιο προβλέποντας στο άρθρο 3 ότι ο γάμος επιτρέπεται για άτομα διαφορετικού ή ίδιου φύλου, αυτοδικαίως επεκτείνει στα ζευγάρια το...