Τρίτη, Ιουλίου 29, 2014

Δικαίωμα στην αποτέφρωση ή στην ταφή

Ο νόμος αναφέρει ότι το φυσικό πρόσωπο παύει να υπάρχει με τον θάνατό του. Ταυτολογία εκ πρώτης όψεως, αλλά καθώς ο όρος "φυσικό πρόσωπο" είναι τεχνικός και έχει συγκεκριμένο περιεχόμενο, δηλαδή αναφέρεται στο υποκείμενο των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, έχει ιδιαίτερη σημασία για τον καθορισμό των μετά τη ζωή.

Η λήξη της περιόδου που το άτομο αναγνωρίζεται ως υποκείμενο δικαίου δεν συνιστά και την  πλήρη λήξη της νομικής προστασίας του: διατάξεις που εκτείνονται από τα κληρονομικά δικαιώματα, την υποχρέωση σεβασμού του υπολείμματος της προσωπικότητας (νεκρού σώματος, φήμης κ.τ.λ.), μέχρι και τις απαγορεύσεις για την ελεύθερη χρήση της πνευματικής ιδιοκτησίας του για δεκαετίες μετά το θάνατό του, ακόμη κι αν δεν έχει κληρονόμους! Υπάρχουν βέβαια και άλλες νομικές επιπτώσεις, όπως στην προστασία των προσωπικών δεδομένων, η οποία παύει να ισχύει μετά τον θάνατο (κι αυτό δημιουργεί σημαντικές περιπλοκές για την μεταβολή του καθεστώτος των πληροφοριών σε κάθε είδους αρχεία  που μπορεί να είναι άγνωστο αν το άτομο είναι εν ζωή ή όχι).

Η δυνατότητα να επιλέγει κανείς την διαχείριση των μετά τον θάνατό του είναι μέρος του γενικότερου δικαιώματος στον ατομικό αυτοκαθορισμό. Ο αυτοκαθορισμός δεν μπορεί βέβαια να είναι απόλυτος σε μια οργανωμένη κοινωνία, αλλά τα όρια που γνωρίζει πρέπει να είναι μόνο αυτά που παρεμποδίζουν την κοινή συνύπαρξη. Ο νόμος που θέτει περιορισμούς στον αυτοκαθορισμό πρέπει να τηρεί αυτή την αρχή, για να λειτουργεί ως εγγυητικός της ελευθερίας και όχι ως κανονισμός των προσωπικών επιλογών.

Στην Ελλάδα, η δυνατότητα της αποτέφρωσης νεκρών προβλέφθηκε για πρώτη φορά με τον Ν.3448/2006, ενώ μέχρι τότε το θεσμικό πλαίσιο για την ταφή πρόβλεπε αποκλειστικούς τρόπους, χωρίς εξαιρέσεις και περιθώρια επιλογών.

Ο Κώδικας Δήμων και Κοινοτήτων του 2006 προβλέπει ως αρμοδιότητα των Δήμων την δημιουργία, τη συντήρηση και την λειτουργία Κέντρων Αποτέφρωσης Νεκρών (άρθρο 75 κεφ. ΙΙ παρ. 8 Ν.3463/2006, όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 5 του Ν.4144/2013).

Στην τροπολογία που κατατέθηκε  στην Βουλή στις 25.7.2014 με τίτλο "Κέντρα Αποτέφρωσης Νεκρών και Οστών Νεκρών" (βλ. εδώ) αναφέρεται ότι η συγκεκριμένη δραστηριότητα είναι χαμηλής όχλησης, δεδομένου ότι δεν επιβαρύνει το περιβάλλον από πλευράς εκπομπών θορύβου και λοιπών ρύπων. Γι' αυτό το λόγο, στις περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τέτοιου είδους εγκαταστάσεις βρίσκονται σε κεντρικά σημεία των πόλεων. Παρ' όλ' αυτά, με την προτεινόμενη ρύθμιση αποκλείεται η εγκατάσταση Κέντρων Αποτέφρωσης Νεκρών σε περιοχές αμιγούς κατοικίας, γενικής κατοικίας και πολεοδομικού κέντρου των υφισταμένων εγκεκριμένων σχεδίων πόλεως.

Η τροπολογία αναφέρει ότι η διαδικασία πραγματοποιείται αποκλειστικά στα Κέντρα Αποτέφρωσης Νεκρών, η λειτουργία των οποίων επιτρέπεται χώρους ιδιοκτησίας των Δήμων ή των ν.π.δ.δ. ΟΤΑ, αλλά η άδεια χορηγείται από την Περιφέρεια. Τα δικαιώματα και τέλη αποτέφρωσης και η εν γένει χρήση και λειτουργία των ΚΑΝ ρυθμίζονται με τον Κανονισμό ΚΑΝ, ο οποίος εγκρίνεται από τον αδειούχο Δήμο ή ν.π.δ.δ. ΟΤΑ. Με την ίδια διαδικασία μπορούν να ιδρυθούν μέσα στα κοιμητήρια των Δήμων μονάδες αποτέφρωσης οστών νεκρών.

Ως προς το διοικητικό σκέλος, η προτεινόμενη ρύθμιση ορίζει ότι για την αποτέφρωση συντάσσεται ληξιαρχική πράξη εντός 60 ωρών από τον θάνατο, αφού προηγουμένως προσκομιστούν εκτός από τα ήδη προβλεπόμενα δικαιολογητικά και η έγγραφη δήλωση ή σημείωμα του θανόντος ότι επιθυμούσε την αποτέφρωση της σωρού του. Αν ο θανών δεν κατέλιπε τέτοια δήλωση ή σημείωμα, έγγραφη δήλωση του/της συζύγου αυτού ή του/της εν ζωή συντρόφου του θανόντος με τον/την οποίο ο θανών είχε συνάψει σύμφωνο συμβίωσης ή συγγενών πρώτου ή δεύτερου βαθμού. Εδώ έχουμε προσθήκη δικαιώματος στις ισχνές έννομες συνέπειες του συμφώνου συμβίωσης, για το οποίο η Ελλάδα έχει ήδη καταδικαστεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρώπινων Δικαιωμάτων επειδή το πεδίο εφαρμογής του αφορά αποκλειστικά ετερόφυλα άτομα.

 Μέχρι σήμερα, οκτώ χρόνια μετά τον Ν.3448/2006, και παρά τα δειλά βήματα που έχουν γίνει, η δυνατότητα αυτή δεν έχει γίνει πραγματικότητα στην Ελλάδα. Η επιλογή της ταφής ή της αποτέφρωσης είναι πτυχή του δικαιώματος για την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας (άρθρο 5 παρ. 1 του Συντάγματος), καθώς αποτελεί πεδίο στο οποίο τα φυσικά πρόσωπα ενδιαφέρονται να εκφράσουν την βούληση και την απόφασή τους για το θέμα αυτό και μια έννομη τάξη που σέβεται πράγματι την ελευθερία πρέπει να διασφαλίζει ότι η απόφαση θα γίνει σεβαστή - τουλάχιστον θεσμικά- χωρίς κανονιστικά εμπόδια ή διοικητικές παραλείψεις που καθιστούν κενό γράμμα την προβλεπόμενη  δυνατότητα της αποτέφρωσης ή της ταφής. Είναι λοιπόν ένα δικαίωμα που η Πολιτεία οφείλει να εξασφαλίζει με την έννοια της άρσης των εμποδίων, αλλά και με τις θετικές χωροταξικές και άλλες ενέργειες που είναι απαραίτητες ώστε το δικαίωμα να μπορεί να ασκηθεί. Η τροπολογία βρίσκεται σε αυτή την κατεύθυνση.

Δεν είμαι θεολόγος, αλλά ορισμένες δογματικές ενστάσεις που διατυπώνονται από την πλευρά της Ορθόδοξης Εκκλησίας δεν φαίνεται να συμβαδίζουν με την πρακτική του ίδιου δόγματος στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και αλλού. Η επιλογή της αποτέφρωσης συνδέεται με το πολιτισμικό περιβάλλον και τις παραδόσεις κάθε κοινωνίας, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι η αντίληψη για το θέμα αυτό πρέπει να μείνει οπωσδήποτε στατική ή ότι η δυνατότητα της αποτέφρωσης θα αποτελέσει εξ ορισμού ένα ξένο σώμα στην ελληνική κοινωνία. Το ζήτημα είναι να έχει καθένας την δυνατότητα της επιλογής, χωρίς να επιβάλλεται η μία ή η άλλη κρατική απόφαση για μια τόσο προσωπική υπόθεση.
 

Σάββατο, Ιουλίου 26, 2014

Εγχειρίδιο Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης

Σαν  σήμερα, πριν από 2 χρόνια ακριβώς, το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Αθηναίων μου ανέθεσε την αποστολή της εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών των πολιτών κι επιχειρήσεων με τις δημοτικές υπηρεσίες.
 
 Ήταν μια διαδικασία που είχε κινηθεί δύο φορές: η πρώτη τον Φεβρουάριο του 2011, όταν το Δημοτικό Συμβούλιο δεν μπόρεσε να εκλέξει Συμπαραστάτη με την αυξημένη πλειοψηφία των 2/3 του συνόλου των μελών του, καθώς ήμασταν δώδεκα υποψήφιοι και δεν είχε προηγηθεί διαπαραταξιακή συνεννόηση. Η δεύτερη διαδικασία, τον Ιούλιο του 2012, κατόπιν εκ νέου δημοσίευσης προκήρυξης στο Διαδίκτυο σύμφωνα με τον "Καλλικράτη", ακολούθησε ύστερα από διαπαραταξιακή συνεννόηση, στην οποία πρωταγωνίστησε ο αρχηγός μιας ανεξάρτητης δημοτικής παράταξης, ο Γιώργος Αμυράς (Επιμένουμε Αθήνα), ο οποίος ανέλαβε να διερευνήσει προθέσεις και να πείσει τους συμβούλους ότι ο δήμος έπρεπε να αποκτήσει Συμπαραστάτη πέρα από κομματικά στεγανά. Ήμασταν τρεις υποψήφιοι και το Δημοτικό Συμβούλιο με τίμησε με την αυξημένη πλειοψηφία του, με την απόφαση 633/2012 που αναρτήθηκε στην Διαύγεια.

Δύο χρόνια μετά, όλη η πληροφορία για την λειτουργία του θεσμού στην Αθήνα είναι αναρτημένη στο Διαδίκτυο, στην ιστοσελίδα του Δήμου:

- 508 υποθέσεις πολιτών και επιχειρήσεων, με τα διαμεσολαβητικά έγγραφα και την ανταπόκριση των υπηρεσιών αναρτημένες ανά υπόθεση,
8 Ειδικές Προτάσεις προς τον Δήμαρχο για καταπολέμηση σημαντικών φαινομένων κακοδιοίκησης, στοιχεία των οποίων υλοποιήθηκαν από τον Δήμο Αθηναίων
- 2 Ετήσιες Εκθέσεις (2012 και 2013),
- ένας Κώδικας Λειτουργίας Συμπαραστάτη κι ένας Αναθεωρημένος Κώδικας Λειτουργίας Συμπαραστάτη,
- το  Δίκτυο Συμπαραστατών του Δημότη και της Επιχείρησης που δημιουργήθηκε το 2012 στην Αθήνα (βλ. και Facebook),
- 10 Μηνιαία Δελτία Δραστηριοτήτων, από τον Σεπτέμβριο του 2013
-  μία παρέμβαση στο υπουργείο Εσωτερικών για νομοθετική ενίσχυση του Συμπαραστάτη που έγινε πρόσφατα δεκτή σε σημαντικό βαθμό,
- ένα σύστημα διαδικτυακής υποβολής καταγγελίας,
- ένα κανάλι youtube με όλο το οπτικοακουστικό υλικό,
- ένα ραδιοφωνικό μήνυμα που παίχτηκε δωρεάν σε όλα τα ραδιόφωνα της χώρας (ετοιμάζεται και τηλεοπτικό σποτ)
- και η εγγραφή του Συμπαραστάτη ως θεσμικού μέλους του Διεθνούς Ινστιτούτου Ombudsman (ο δεύτερος θεσμός από την Ελλάδα, μετά τον Συνήγορο του Πολίτη που γίνεται μέλος στην διεθνή οργάνωση).

Αυτά συνοψίζουν μια εξωστρεφή αντίληψη για την λειτουργία του θεσμού, η οποία εμπλουτίζει όσα ορίζει ο "Καλλικράτης" στο άρθρο 77. Για τον λόγο αυτόν, αποφασίσαμε να ετοιμάσουμε κι ένα εγχειρίδιο που να εξηγεί με ποιο τρόπο μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά και με διαφάνεια αυτός ο θεσμός, σε όλους τους Δήμους, μικρούς ή μεγάλους για τους οποίους προβλέπεται η ίδρυσή του.

Την Τετάρτη 23.7.2014 δώσαμε στην δημοσιότητα το Εγχειρίδιο Συμπαραστάτη, το οποίο σε 143 σελίδες περιέχει όλη την πληροφορία που χρειάζεται κάθε Δήμος και κάθε ενδιαφερόμενος για την εκ του μηδενός εισαγωγή και οργάνωση του θεσμού. Ενόψει της ανάληψης των νέων δημοτικών αρχών από τον Σεπτέμβριο του 2014, η εκλογή Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα για τα νέα δημοτικά συμβούλια και προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει να πιέσουν οι άμεσα ενδιαφερόμενοι που δεν είναι άλλοι από τους πολίτες και της επιχειρήσεις κάθε περιοχής. Είναι σημαντικό να υπάρχει η δυνατότητα της δημοτικής διαμεσολάβησης, ώστε οι διαφορές με τον Δήμο να επιλύονται εξωδικαστικά και χωρίς έξοδα για τους πολίτες. Τα δικαστήρια πρέπει να είναι το "τελευταίο καταφύγιο" κι όχι το πρώτο για την επίλυση των διαφορών με τον Δήμο.

Όπως το 2010, έτσι και φέτος θα παρακολουθήσω τις σχετικές διαδικασίες σε όλη την Ελλάδα και είμαι με τους συνεργάτες και συνεργάτιδές μου στην διάθεση οποιουδήποτε χρειαστεί περισσότερες πληροφορίες ή βοήθεια για το θέμα αυτό. Κυρίως όμως, πρέπει να ξεκινήσει ο σχετικός διαπαραταξιακός διάλογος στις τοπικές κοινωνίες, για την λειτουργία του θεσμού. Και θα πρέπει συγκεκριμένοι ιδεολογικοί χώροι, όπως αυτός της Λαϊκής Συσπείρωσης να επανεξετάσουν την διακηρυχθείσα αντίθεσή τους απέναντι στον θεσμό, ο οποίος συνοδεύτηκε από το επιχείρημα ότι ο Συμπαραστάτης θα εφαρμόζει αντιλαϊκή νομοθεσία, καθώς αποδείξαμε ότι η αντισυνταγματική νομοθεσία πρέπει να μένει ανεφάρμοστη και σε αυτό έχουν συμβάλλει και Συμπαραστάτες (βλ. την πρόσφατη Ειδική Πρόταση της Περιφερειακής Συμπαραστάτη του Πολίτη και της Επιχείρησης της Περιφέρειας Αττικής, αλλά και την παλαιότερη δική μου Ειδική Πρόταση 3/2012 για την θέση σε διαθεσιμότητα δημοτικών υπαλλήλων) και, σε κάθε περίπτωση με την ίδια νομοθεσία συνυπάρχουν εκ των πραγμάτων και οι δημοτικοί σύμβουλοι της Λ.Σ στα δημοτικά συμβούλια και εκλέγονται ως μέλη των Επιτροπών Ποιότητας Ζωής κλπ. Το ΚΚΕ έχει αποδείξει στα 40 χρόνια της μεταπολίτευσης ότι μπορεί να είναι αντίθετο στον συγκεκριμένο τρόπο λειτουργίας ενός θεσμού, αλλά να συμμετέχει σε αυτόν. Εξάλλου, υπήρξαν περιπτώσεις που δημοτικοί σύμβουλοι της Λαϊκής Συσπείρωσης επικαλέστηκαν τις διαμεσολαβήσεις του Συμπαραστάτη κατά την ενάσκηση των καθηκόντων τους.
 
Έγραψα το Εγχειρίδιο Συμπαραστάτη για να αποκαλυφθεί με ξεκάθαρο τρόπο ποιες δυνατότητες και διαδικασίες μπορεί να "κρύβονται" πίσω από αυτόν τον τίτλο και μέσα στο άρθρο 77 του "Καλλικράτη".  Φυσικά το Εγχειρίδιο δεν είναι εξαντλητικό, καθώς μπορεί να εμπλουτίζεται στο μέλλον. Και υπήρξαν περιπτώσεις που οι Συμπαραστάτες υπήρξαμε αναποτελεσματικοί, δεν ανταποκριθήκαμε σε προσδοκίες που καλλιεργήσαμε ή δεν συνεργαστήκαμε επαρκώς μεταξύ μας για να ετοιμάσουμε ένα συλλογικό μέτωπο κατά της δημοτικής κακοδιοίκησης. Αυτά πρέπει να ξεπεραστούν με την νέα δημοτική περίοδο κι ελπίζω το Εγχειρίδιο να βοηθήσει τόσο στη θέση των κριτηρίων που πρέπει να πληρούνται από κάποιον για να αναλάβει αυτή την αποστολή, όσο και στο τι θα κάνει όταν την αναλάβει.
 
 


To νομοσχέδιο για την ισότητα στον γάμο

 Το νομοσχέδιο προβλέποντας στο άρθρο 3 ότι ο γάμος επιτρέπεται για άτομα διαφορετικού ή ίδιου φύλου, αυτοδικαίως επεκτείνει στα ζευγάρια το...